Fort główny VIII Grolman

█
Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów.

█
Forty główne miały narys sześcioboczny. Ich głównym zadaniem było prowadzenie walki artyleryjskiej z przeciwnikiem oraz zapewnienie schronienia własnym siłom. Najważniejszą częścią fortu był ziemny wał artyleryjski, na którym mieściły się stanowiska dla ciężkich dział do walki dalekiej i dla lekkich dział do osłony międzypól oraz murowane schronienia dla dział i artylerzystów. Podziemne kazamaty pod wałem dawały schronienie dla załogi oraz dla amunicji i prochu. W tylnej części fortu umieszczono dwukondygnacyjne koszary dla załogi oraz główny wjazd z bramą i mostem zwodzonym. Fort był otoczony fosą głęboką na 6 m i szeroką na 9 m, chronioną za pomocą lekkich dział i karabinów strzelających z kaponier w narożnikach czołowych i barkowych oraz w koszarach. Najważniejsze budowle w forcie były połączone podziemnymi korytarzami.

█
Fort VIII zbudowano w latach 1876–1882. Przed zakończeniem budowy do projektu wprowadzono zmiany, z których najważniejszą było dodanie pośrodku czoła krótkiego wału dla piechoty. W latach 1887–1890 wzmocniono mury budowli podziemnych, po obu stronach fortu dostawiono ziemne baterie artyleryjskie ze schronami amunicyjnymi. W pierwszych latach XX wieku na środkowym schronie wałowym zainstalowano pancerną kopułę obserwatora artylerii typu W.T.Neu. Obiekt był modernizowany aż do wybuchu I wojny światowej, kiedy zbudowano m.in. dwie wartownie na krytej drodze. W sierpniu 1939 roku na lewym barku zbudowano betonowy schron obserwacyjno-bojowy oraz osadzono stalowo-betonową kopułę obserwacyjną pochodzącą z zasobów poniemieckich. W czasie okupacji w forcie znajdował się obóz jeniecki, w którym przebywali żołnierze angielscy i francuscy.

Fort na współczesnym planie Poznania.

Fort jest zachowany w dość dobrym stanie, jednak niesprawne odwodnienie jest przyczyną poważnych problemów z odprowadzeniem wody gromadzącej się w fosie. Na terenie obiektu znajdują się magazyny. Zwiedzanie wnętrz tylko pod opieką przewodnika. Fragmenty obiektu są opuszczone i potencjalnie niebezpieczne. Osobom bez doświadczenia w turystyce fortecznej zalecane jest skorzystanie z pomocy przewodnika.

Fort na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, po wzmocnieniu.

Fosa przed wałem głównym fortu osłaniana była przez trzy kaponiery: jedną na osi (dwustronną) oraz dwie na narożnikach. Kaponiera to budowla umieszczona w fosie, przeznaczona do jej obrony.

Koszary szyjowe fortu były dwukondygnacyjne; stały most nad fosą wspierał się na jednym filarze, a w sieni mieścił się most zwodzony o przemyślnej konstrukcji, doskonale wyważony i prosty w obsłudze.

Cechą narysu (planu) fortów głównych było specyficzne ukształtowanie koszar szyjowych (w części tylnej fortu): cofnięcie części środkowej sprawiło, że kazamaty osłaniające fosę można było umieścić w załamaniach koszar i zrezygnować z wystającej (i przez to narażonej na zniszczenie) kaponiery.

Brama na trójkątny dziedziniec po stronie tylnej fortu, zamykana stalowymi wrotami.

Pancerna kopuła stanowiska obserwatora z oddziałów artylerii (W.T.Neu).