LEWY BRZEG WARTY
Obiekty twierdzy poligonalnej
Obiekty twierdzy fortowej
Elementy twierdzy fortowej
Inne
PRAWY BRZEG WARTY
Obiekty twierdzy poligonalnej
Obiekty twierdzy fortowej
Inne
Jeśli zauważysz dewastację lub niepokojące zjawiska na terenie obiektu zabytkowego, prosimy o kontakt: tel. 508 977 083 lub e-mail info@twierdza.poznan.pl
|
█ Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów. █ Umocnienia twierdzy poligonalnej oraz fortowej były położone na terenach należących do wojska, ale wokół nich wytyczono jeszcze rozległe obszary ochronne, na których obowiązywały ograniczenia budowlane – wojskowi dbali, by na przedpolach fortów nie powstała trwała zabudowa, która ułatwiłaby nieprzyjacielowi zbliżanie się do umocnień.
█ Wytyczano dwa lub trzy pierścieniowe pasy ograniczeń budowlanych, zwane rejonami (Festungs-Rayon), różniące się nasileniem tych ograniczeń. Na przykład w rejonie I, położonym najbliżej umocnień, obowiązywał całkowity zakaz wznoszenia jakichkolwiek budowli, a nawet stawiania płotów, kopania rowów, sadzenia drzew i krzewów.
█ Rejony wokół twierdzy poligonalnej miały na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIX wieku następujące szerokości: I – 620 m, II – 375 m, III – 1255 m (łącznie 2250 metrów). Ponieważ rejony zdławiłyby rozwój miasta, nie zawsze wytyczano je od strony zabudowy miejskiej – regulaminowe rejony miał tylko fort Winiary. Miasto odczuwało skutki tych ograniczeń, dlatego znoszono je stopniowo już od końca lat osiemdziesiątych XIX wieku.
█ Wokół fortów zewnętrznych wytyczano z reguły dwa rejony: I – ponad 500 m, III – 1650 m (łącznie 2150 metrów). Zgodnie z ustawą z 1871 roku powinny mieć 2250 metrów.
█ Wytyczane w terenie wieloboczne rejony oznakowane były granitowymi słupkami z wykutym oznaczeniem FR lub FG i numerem. Zachowało się jeszcze trochę tych kamieni.
Zwiedzając fortyfikacje należy zachowywać nadzwyczajną ostrożność. Niektóre obiekty są zniszczone i potencjalnie niebezpieczne. Osobom bez doświadczenia w turystyce fortecznej zalecane jest skorzystanie z pomocy przewodnika.
Niedopuszczalne jest wykopywanie kamieni, które nadal znajdują się w swoich pierwotnych lokalizacjach. Ich wartość historyczna jest mocno związana z lokalizacją, a część tych kamieni to dziś także znaki geodezyjne chronione prawem!
Rejony forteczne wokół twierdzy poligonalnej w 1864 roku.
Fragment pierścienia fortów z zaznaczonym zasięgiem rejonu I, na podkładzie mapy Messtischblatt.
FG (Festungs Grenze) – kamienie graniczne twierdzy poligonalnej, zachowane w mieście.
FG 18 (Festungs Grenze) i FR I (Festungs Rayon I) – kamienie graniczne pomiędzy fortami VIa i VII.
Na terenie „Skansenu Fortecznego – Fort 4a” zachowała się linia czterech kolejnych kamieni wyznaczających granice terenu wojskowego oraz rejonów fortecznych – jest to jedyne takie miejsce w całej byłej twierdzy! W izbie pamięci w forcie znajduje się także lapidarium kamieni, które zostały odnalezione na złożu wtórnym i ewakuowane w ramach akcji ich ratowania, prowadzonych przez Porozumienie dla Twierdzy Poznań.
|
Tablice informacyjne Poznańskiego Szlaku Fortecznego sfinansowano z Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego i Rad Osiedli: Górczyn, Krzyżowniki-Smochowice, Głuszyna, Piątkowo. Szlak został wytyczony w oparciu o koncepcję przygotowaną przez Porozumienie dla Twierdzy Poznań i prace Zespołu ds. fortyfikacji poznańskich Urzędu Miasta Poznania.
Opracowanie, rysunki, zdjęcia: Jacek Biesiadka, Konrad Dąbrowski, Andrzej Gawlak, Bogusław Musielak, Michał Nabzdyk, Mariusz Wojciechowski.
© 2015-2022, Jacek Biesiadka, Konrad Dąbrowski, Andrzej Gawlak, Bogusław Musielak, Michał Nabzdyk, Pracownia JB72, Pracownia mariwoj Mariusz Wojciechowski, Autorzy OpenStreetMap.
|