Poznański Szlak Forteczny

Obronny most kolejowy
pomiędzy Dębiną a Starołęką

LEWY BRZEG WARTY

Obiekty twierdzy poligonalnej

Obiekty twierdzy fortowej

Elementy twierdzy fortowej

Inne

PRAWY BRZEG WARTY

Obiekty twierdzy poligonalnej

Obiekty twierdzy fortowej

Inne

Jeśli zauważysz dewastację lub niepokojące zjawiska na terenie obiektu zabytkowego, prosimy o kontakt: tel. 508 977 083  lub e-mail info@twierdza.poznan.pl


Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów.


Ważniejsze mosty kolejowe w niemieckich twierdzach w XIX wieku były umacniane, m.in. na Renie, Łabie, Szprewie, Pianie, Odrze, Warcie, Wiśle, Niemnie.


Umocnienia budowane do obrony mostów miały różną formę – od olbrzymich bram i wież na filarach (np. w Tczewie), często monumentalnych lub zdobionych (zwłaszcza na rzekach granicznych – Renie i Wiśle), do czysto funkcjonalnych wartowni obronnych (blokhauzów), zazwyczaj umieszczanych parami po obu stronach mostu. Niekiedy budowano tylko dwa, a nie cztery blokhauzy (np. w Kłodzku, w Poznaniu). Filary mostów były przygotowane do wysadzenia – zawczasu budowano w nich komory minowe (po dwa cylidryczne szyby o średnicy 0,5 m w trzech filarach – w każdym filarze można było umieścić ładunek 333 kg prochu).


Mosty na rzekach żeglownych były przygotowane do przeprawiania statków i barek: na jednym z brzegów budowano po obu stronach mostu pochylnie, po których poruszały się dźwigi parowe, które służyły do składania masztu statku i postawienia, po przeciągnieciu statku pod mostem. Takie rozwiązanie stosowano tam, gdzie mosty nie były dość wysokie, by statki mogły bezkolizyjnie przepływać pod nimi, np. na Wiśle i na Nogacie (m.in. w Malborku, Toruniu, Grudziądzu). Most poznański nie potrzebował takich pochylni – nawet przy wysokiej wodzie prześwit wynosił 7,5 m. Wiele mostów miało jedno przęsło obrotowe (np. w Głogowie, Wrocławiu, Szczecinie), wyjątkowo podnoszone poziomo do góry (np. most na wyspę Uznam nad Pianą), rzadko zwodzone ukośnie.


Most kolejowy linii kluczborskiej został zbudowany w latach 1874–1875, prowadził z Dębiny na Starołękę (wówczas Małe Minikowo), nosił nazwę Dębińskiego (Eichwald Brücke). Miał długość 180 metrów i tylko jeden tor (rozwiązanie takie stosowano często: kładziono jeden tor, ale budowano filary o szerokości wystarczającejna położenie drugiego; na moście Dębińskim drugi tor położono w 1910 roku). Interesująca konstrukcja mostu składała się z pięciu przęseł, z których trzy (skrajne i środkowe) wspierały się nie na filarach, ale na dwóch pozostałych przęsłach.

Wartownie zostały rozebrane w okresie międzywojennym, a sam most przeszedł burzliwe dzieje: został zniszczony w 1939 roku, odbudowany, ponownie wysadzony w 1945 roku, odbudowany w formie częściowo zbliżonej do pierwotnej. W 2015 roku rozpoczął się remont; stare przęsła zostały zdemontowane.



Twierdza Poznań
Przyczółek wschodni mostu Dębińskiego, widziany od północy. W czasie pokoju z wartowni korzystał strażnik kolejowy.

Twierdza Poznań
Schemat mostu Dębińskiego – stan pierwotny, przed budową drugiego toru i kładki dla pieszych.

Twierdza Poznań
Stara pocztówka: jeden z nielicznych widoków mostu jeszcze z blokhauzami (widok od południa na stronę zachodnią mostu).

Twierdza Poznań
Na prawym brzegu Warty obok mostu wznosił się duży spichlerz z 1901 roku.

Twierdza Poznań
Most po wysadzeniu w 1939 roku.

Twierdza Poznań
Most po wysadzeniu w 1939 roku.

Twierdza Poznań
Kładka z boku mostu służyła pieszym.

Twierdza Poznań
Rok 2015: zdemontowane przęsła.

Twierdza Poznań
Rok 2015: częściowo odkopane fundamenty wartowni wschodniej.

Tablice informacyjne Poznańskiego Szlaku Fortecznego sfinansowano z Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego i Rad Osiedli: Górczyn, Krzyżowniki-Smochowice, Głuszyna, Piątkowo. Szlak został wytyczony w oparciu o koncepcję przygotowaną przez Porozumienie dla Twierdzy Poznań i prace Zespołu ds. fortyfikacji poznańskich Urzędu Miasta Poznania.

Opracowanie, rysunki, zdjęcia: Jacek Biesiadka, Konrad Dąbrowski, Andrzej Gawlak, Bogusław Musielak, Michał Nabzdyk, Mariusz Wojciechowski.
© 2015-2022, Jacek Biesiadka, Konrad Dąbrowski, Andrzej Gawlak, Bogusław Musielak, Michał Nabzdyk, Pracownia JB72, Pracownia mariwoj Mariusz Wojciechowski, Autorzy OpenStreetMap.

Poznań