Fort główny Waldersee I

█
Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów.

█
Forty główne miały narys sześcioboczny. Ich głównym zadaniem było prowadzenie walki artyleryjskiej z przeciwnikiem oraz zapewnienie schronienia własnym siłom. Najważniejszą częścią fortu był ziemny wał artyleryjski, na którym mieściły się stanowiska dla ciężkich dział do walki dalekiej i dla lekkich dział do osłony międzypól oraz murowane schronienia dla dział i artylerzystów. Podziemne kazamaty pod wałem dawały schronienie dla załogi oraz dla amunicji i prochu. W tylnej części fortu umieszczono dwukondygnacyjne koszary dla załogi oraz główny wjazd z bramą i mostem zwodzonym. Fort był otoczony fosą głęboką na 6 m i szeroką na 9 m, chronioną za pomocą lekkich dział i karabinów strzelających z kaponier w narożnikach czołowych i barkowych oraz w koszarach. Najważniejsze budowle w forcie były połączone podziemnymi korytarzami.

█
Fort V zbudowano w latach ok. 1878–1886. Nietypowo długi czas budowy należy wiązać z radykalnymi zmianami projektu, polegającymi przede wszystkim na dodaniu pełnego wału piechoty wzdłuż całego czoła oraz stałych baterii artyleryjskich po obu stronach. Poza tym fort był wyposażony standardowo. W latach 1887–1890 poddano go gruntownej modernizacji: wzmocniono mury, kaponierę czołową przebudowano na nowoczesną rewersową i połączono ją z koszarami przejściem pod fosą. Pośrodku wału zbudowano pancerne stanowisko obserwacyjne artylerii typu P.B.St.87. Baterie sprzężone przebudowano według nowych standardów. Pomniejsze modernizacje wykonywano aż do wybuchu I wojny światowej. W 1939 roku obok schronu amunicyjnego lewej baterii zbudowano niewielki betonowy schron obserwacyjno-bojowy. W czasie II wojny zadaszono fosy, które zostały zagospodarowane na warsztaty i magazyny zakładów zbrojeniowych DWM.

Fort na współczesnym planie Poznania.

W okresie powojennym fort został wysadzony i częściowo rozebrany, obecnie jest ruiną. Obiekt jest potencjalnie niebezpieczny. Osobom bez doświadczenia w turystyce fortecznej zalecane jest skorzystanie z pomocy przewodnika.

Fort na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, po modernizacji (pokazano stan pierwotny lewej działobitni dołączonej).

W forcie zwracała uwagę nietypowa działobitnia dołączona po lewej stronie – na sześć dział, ale z trzema schronami i szerokimi stanowiskami. W trakcie modernizacji fortu została zastąpiona przez działobitnię standardową.

W trakcie modernizacji kaponiera skarpowa – narażona na szybkie zniszczenie – została rozebrana i zastąpiona przez rewersową (w przeciwskarpie, czyli murze zewnętrznym fosy).

Jeden ze schronów budowanych pospiesznie w sierpniu 1939 roku.

Wyjście z bloku amunicyjnego na lewy dziedziniec.

Pancerne stanowiska obserwacyjne (P.B.St.87) zainstalowane zostały w latach 1888–1889 na trzech poznańskich fortach (IV, V i VI). Zachowało się tylko na forcie VI – pozostałe dwa forty są zrujnowane. Strop kazamaty był wykonany z żelaza zlewnego, a solidny przedpancerz – z żeliwa utwardzanego. Dwaj obserwatorzy ułatwiali kierowanie ogniem artylerii.

Ruiny stanowiska obserwacyjnego (P.B.St.87), pozbawionego stropu i ściany przedniej.

Wysadzony i rozebrany fort to dziś ruiny, które jednak mają swoją wartość dydaktyczną dla miłośników fortyfikacji, gdyż dają rzadką możliwość obejrzenia szczegółów konstrukcyjnych widocznych normalnie tylko na planach i rysunkach.

Ruiny fortu.